Taze betonun kalitesi, numune alınarak belirlenir. Bu numunelerin, şantiyede dökülen betonun birebir örneği olduğu, onun kalitesini temsil ettiği varsayılır.

Numunenin Alınması

• Her numune, ayrı harman veya ayrı transmikserden alınmalıdır.

• Numune, şantiye teslim yerinde, transmikser oluğundan boşaltılan betonun ilk % 15'inden sonra ve son % 15'inden önce alınmalıdır.

• Transmikser oluğundan alınacak numunenin akış halindeki betonun herhangi bir kısmını değil, tamamını temsil etmesi gerekir.

• Numune alma tarihi ve zamanı kaydedilmelidir. Gerektiğinde taze betonun sıcaklığı ve ortam sıcaklığı da kaydedilmelidir.

Numunenin Hazırlanması

• Numune alma ve numune taşımanın her aşamasında beton, kirlenme, bünyesine su alma , su kaybetme ve sıcaklık değişimlerine karşı korunmalıdır.

• Beton numuneleri, kalıplara yüksekliği 10 cm’yi geçmeyen, eşit tabakalar halinde doldurulur. 15 cm. veya 20 cm'lik küpler iki, 15/30 cm’lik silindirler üç tabakada doldurulmalıdır.

• Sıkıştırma çubuğunun darbeleri, kalıp en kesit alanına eşit şekilde dağıtılır. İlk dökülen tabakanın sıkıştırılmasında çubuğun kalıp tabanına sertçe çarpmamasına, diğer tabakaların sıkıştırılması sırasında da bir önceki tabakaya fazla girmemesine dikkat edilmelidir.

• Her tabaka sıkıştırma çubuğu ile en az 25’er defa şişlenmelidir Sıkıştırma sonrasında, kalıbın dış kenarlarına, sıkıştırma çubuğu darbelerinden geriye kalan boşluklar doluncaya kadar tokmak ile hafifçe vurulmalıdır.

• Kalıbın üst yüzeyinden taşan fazla beton, çelik mala veya perdah malasına kesme hareketi yaptırılarak alınmalı ve beton yüzeyi dikkatlice düzeltilmelidir.

• Numuneler, zarar verilmeden , görünür ve kalıcı şekilde etiketlendirilmelidir. Numune kayıtları (alındığı gün ve saat, beton dayanım sınıfı, şantiye kodu, tesis adı, transmikser plakası, irsaliye numarası) titizlikle saklanmalıdır.

Numunelerin Şantiyede Saklanması ve Taşınması

• Numuneler, alındıkları yerden taşınmadan, kalıp içerisinde (16 saatten az, 3 günden fazla olmamak üzere) yeterli sertliğe ulşıncaya kadar, dış etkilerden, şoktan, titreşimden ve kurumadan korunur.

• Numuneler, 20 ± 2° C veya sıcak iklimlerde 25 ± 2° C sıcaklıkta, rüzgardan ve nem kaybından korunacak bir ortamda ( ıslak bez ve plastik örtü altında veya kapalı bir kasada) tutulur.

• Numunelerin, taşıma işlemi sırasında, aşırı sıcaklık değişimleri ve rutubet kaybından etkilenmesi önlenmelidir.

• Sertleşmiş deney numuneleri ıslak kum veya ıslak talaş içinde saklanabilir veya içerisinde su bulunan sızdırmaz plastik kalıp içerisine konulabilir.

Numunelerin Kürlenmesi

• Beton numuneleri, kalıptan çıkarıldıktan sonra, deney yapılıncaya kadar, 20 ± 2° C sıcaklıktaki su içinde (veya % 95 nemli ortamda) kür görmelidir.

TS EN 206-1 standardına göre üretilen betonlardan numune alınması için iki durum sözkonusudur. Başlangıç imalatı en az 35 deney sonucu elde edilinceye kadar olan imalatı kapsar. Sürekli imalat 12 aydan fazla olmayan sürede en az 35 deney sonucu elde edildikten sonraki imalattır.

Betonun en az numune alma ve deney sıklığı için Tablo 1 'de başlangıç ve sürekli imalatta en fazla numune sayısını veren sıklık seçilmelidir. Numuneler numune alma şartlarına uygun olarak imalatçının sorumluluğunda betona su veya kimyasal katkı maddesinin ilave edilmesinden sonra alınmalıdır. Ancak kullanılacak miktarda akışkanlaştırıcı veya süper akışkanlaştırıcının beton dayanımı üzerinde olumsuz etkisi olmadığı başlangıç deneyleriyle belirlenmişse, bu tür katkıların kıvamı ayarlamak için ilave edilmesinden önce de numune alınmasına izin verilebilir.

Aynı taze beton numunesinden hazırlanmış, iki veya daha fazla sayıda numuneden elde edilen deney sonuçlarının, en büyüğü ile en küçüğü arasındaki farkın ortalama sonuçtan sapmasının % 15‘den daha fazla olması durumunda, inceleme sonucunda deney sonuçlarından herhangi birinin atılması için kabul edilebilir sebep görülmesi hariç, deney sonuçları reddedilir.

Tablo 1 – Uygunluk değerlendirilmesi için en az numune alma sıklığı

İmalat En az numune alma sıklığı

İmalatın ilk 50 m3 ' ü İlk 50 m3 'ten sonraki imalat *

İmalat kontrol belgesi olan beton İmalat kontrol belgesi olmayan beton

Başlangıç (35 deney sonucu elde edilinceye kadar) 3 numune 200 m3 'te bir veya Bir haftalık imalattan iki 150 m3 'te bir veya Bir günlük imalattan bir

Sürekli (35 deney sonucu elde edildikten sonraki ) ** 400 m3 'te bir veya Bir haftalık imalattan bir

* Numune alma işlemi, bütün imalata yayılmalı ve her 25 m3 beton hacmi için birden fazla numune alınmamalıdır.

** En son 15 adet deney sonucunun standart sapması 1,37 ? ' yı geçmesi durumunda numune alma sıklığı, daha sonraki 35 deney sonucu elde edilinceye kadar, başlangıç imalatı için gerekli olan sıklığa çıkarılmalıdır.

Basınç dayanımı için uygunluk, Tablo 2’de başlangıç imalatı veya sürekli imalat için verilen iki kriterin de sağlanmasıyla kanıtlanmış olur.

Tablo 2– Basınç dayanımı için uygunluk kriterleri

İmalat Grupta elde edilen basınç dayanımı deney sonucu adedi "n" 1. Kriter 2. Kriter

"n" adet deney sonucunun ortalaması (fcm)

N/mm2 Herhangi tek deney sonucu (fci)

N/mm2

Başlangıç 3 ? fck + 4 ? fck - 4

Sürekli 15 ? fck + 1,48 ? ? fck - 4

fck : Karakteristik basınç dayanımı, N/mm²

fcm : Basınç dayanımlarının aritmetik ortalaması, ardışık en az son on beş numune takımı, N/mm²

fci : Bulunan en düşük basma dayanımı,numune takımı ortalaması , N/mm²

? : Uygunluk denetiminde kullanılan standard sapma, N/mm²

Standard sapma, son 3 aydan fazla bir süre içinde elde edilmiş en az 35 adet birbirini takip eden deney sonucu üzerinden hesaplanmış olmalıdır. Son 15 deney üzerinden hesaplanan standard sapma değerinin uygunluk denetiminde kullanılan değerden aşağıdaki sınırları aşan bir sapma göstermemesi durumunda uygunluk denetiminde kullanılan değer kullanılmaya devam edilebilir.

0,63 ? ? s15 ? 1,37 ? ’dir.

s15 : Son 15 adet deney sonucu üzerinden hesaplanan standard sapma, N/mm²

s15 bu limitlerin dışına çıktığında mevcut son 35 adet deney sonucu üzerinden yeni bir standard sapma hesaplanır. Yeni standard sapma değeri ile yapılan uygunluk denetimi son 15 adet deneyden daha fazla sonuç üzerinde yapılır.

TSE EN 206-1 Standartlarına Uygun Her Türlü Beton üretimi Yapılabilmektedir...

Hazır beton çimento, agrega (kum, çakıl, kırmataş), su ve gerektiğinde bazı katkı maddelerinin belli bir üretim teknolojisine uygun olarak karıştırılmasıyla elde edilen, başlangıçta plastik yada akıcı kıvamda olup, şekil verilebilen ve zamanla katılaşıp sertleşerek, mukavemet kazanan önemli bir yapı malzemesidir. Beton mutlak hacim olarak, %75 oranında agrega, %10 oranında çimento ve %15 oranında sudan oluşur. Gerektiğinde, çimento ağırlığının %2'sinden fazla olmamak kaydı ile katkı maddesi ilave edilebilir.

TS EN 206-1’e göre beton 3 sınıfa ayrılmıştır:

Normal beton: Etüv kurusu durumdaki birim hacim kütlesi ( yoğunluğu ), 2000 kg/m3 'ten büyük, 2600 kg/m3 'ten küçük olan beton.

Ağır beton : Etüv kurusu durumdaki birim hacim kütlesi ( yoğunluğu ), 2600 kg/m3''ten daha büyük olan beton.

Hafif beton : Etüv kurusu durumdaki birim hacim kütlesi ( yoğunluğu ), 800 kg/m3 'ten büyük, 2000 kg/m3 'ten küçük olan beton. Hafif beton, betonda kullanılan agreganın bir kısmı veya tamamı hafif agrega olarak imal edilir.

ÇİMENTO

Öğütülmüş kalker ve diğer hammaddelerin belirli oranlarda karıştırılıp döner fırınlarda pişirildikten sonra elde edilen klinkerin, alçı taşı ve diğer katkılarla karıştırılıp öğütülmesiyle elde edilen toz halindeki bağlayıcıya çimento denir.

Çimento, su ile karıştırıldığında, hidratasyon reaksiyonları ve işlemleriyle priz alarak sertleşebilen hamur meydana getiren ve sertleştikten sonra dayanım ve kararlılığını su içerisinde bile sürdürebilen öğütülmüş inorganik malzemedir.

Çimentonun beton içerisindeki işlevi; agrega tanelerinin yüzeyini kaplayarak ve taneler arasındaki boşlukları doldurarak bağlayıcılık görevi yapmaktır.

AGREGA

Beton içerisinde kullanılan ve betonun yaklaşık olarak %60-80'ini oluşturan kırmataş, kum-çakıl gibi malzemelere agrega denir.

Agregalar doğal (kum-çakıl, kırmataş) ve yapay (yüksek fırın curufu, genleştirilmiş kil, perlit) olmak üzere iki farklı kökene sahiptir. Ancak her mineral kökenli malzeme veya endüstriyel atık, beton agregası olarak kullanılamaz.

Fakat günümüzde çoğu beton tüketicisinin zihinlerinde beton üretiminde kullanılan agrega kalitesinin, sadece agreganın rengine bağlı olduğuna dair oluşmuş yanlış bir yargı vardır. Oysaki agreganın kalitesini etkileyen birçok fiziksel ve kimyasal özellikler vardır ki bu özellikler TS 706 EN 12620 standardında belirlenmiştir.

Betonsa'da üretimde kullanılan bütün agregaların TS 706 EN 12620 standardına uygunluğu deneylerle tespit edilmekte ve kalitenin sürekliliği sağlanmaktadır.

Agregaların beton içerisindeki rolü çok önemlidir. Granülometrisi, şekil yapısı, sertliği, betonun davranışını direkt olarak etkiler. Betonda kullanılmadan önce agrega özelliklerinin deneylerle belirlenmiş olması gerekir.

Dünyada günümüzde gelişmiş ülkelerde tüm betonarme inşaatlar hazır beton ile yapılmaktadır. ERMCO (European Ready Mix Concrete Organisation) verilerine göre, bugün Avrupa ülkelerinde yılda yaklaşık 300 milyon m3, ABD'de ise 200 milyon m3 hazır beton tüketilmektedir. Dünyanın ekonomik ve teknik olanakları geliştikçe, bu tüketim yeni alanlara da yayılmaktadır. Örneğin, 1970-1990 yılları arasında havayolu taşımacılığı % 75 oranında artmış ve taşınan yolcu sayısı ikiye katlanmıştır.

Bunun sonucunda hava alanlarına olan gereksinim artmış, yeni ve daha modern havaalanı yapıları geliştirilmiş, yüksek dayanımlı betonlar kullanılmıştır. Aynı şekilde, kara ulaşım araç ve olanaklarının olağanüstü boyutlarda gelişmesi de yolların, köprülerin, tünellerin yapımı için özel betonlara olan gereksinimi artırmış, bu da bu konuda hazır beton bazlı yeni çözümler üretilmesini sağlamıştır.

Hazır beton üretim sistemlerinde ülkelerin iklim koşullarından kaynaklanan farklılıklar görülmektedir. Türkiye'de üretilen hazır betonun yaklaşık 1/3'ü kuru sistemle üretilmektedir. Pompa ile dökülen beton oranlarının karşılaştırılmasında ise % 85'le en çok pompa kullanılan ülkenin Türkiye olduğu görülmektedir.